Τι τρώγανε οι αρχαίοι Ελληνες ?

Πρωινό,

Το αρχαιοελληνικό μπρέκφαστ ονομαζόταν συνήθως «άριστον» και είχε σαν βάση το ψωμί, («μάζα» από κριθάρι για το λαό, «άρτο» από σιτάρι για τους πλούσιους) βουτηγμένο σε ανέρωτο κρασί. Μάλιστα, οι Αρχαίοι μας ξεκινούσαν τη μέρα με κρασάκι και μάλιστα χωρίς νερό, ενώ άλλες συνηθισμένες πρωινές τροφές ήταν τα ξερά σύκα, τα αμύγδαλα, τα καρύδια και οι άλλοι ξηροί καρποί. Το συνηθισμένο πρωινό ρόφημα, το αντίστοιχο του καφέ ας πούμε, ήταν ο «κυκεών», ένα μείγμα κρασιού, τριμμένου τυριού και κριθάλευρου. (Άστο καλύτερα… ) Έπιναν και οι αρχαίοι γάλα, κυρίως κατσικίσιο και το άλλο αγαπημένο τους ρόφημα, κάτι σαν το τσάι αυθαιρέτως παραλληλίζουμε εμείς, ήταν ένα είδος υδρόμελου που το παρασκεύαζαν από χλιαρό νερό και μέλι.

Γεύματα,

Συνήθως τα γεύματα ήταν δύο. Το πρώτο απαρτιζόταν από ψάρι, όσπρια ή έναν εύκολο και απλό συνδυασμό τροφών όπως ψωμί, τυρί, ελιές, αυγά, ξηρούς καρπούς και φρούτα. Το βασικό γεύμα της ημέρας ήταν το βραδινό, το δείπνο, το οποίο αποτελούσε το κύριο γεύμα μιας και ήταν συνδυασμένο με το συμπόσιο και τη φιλική συντροφιά. Οι Αρχαίοι Έλληνες αγαπούσαν τη συντροφιά κατά τη διάρκεια του δείπνου και δεν τους άρεσε να τρώνε μόνοι τους. Η γενικά αποδεκτή άποψη ήταν ότι το να τρώει κανείς μόνος του δεν σημαίνει ότι γευματίζει αλλά ότι απλά γεμίζει το στομάχι του.

Το savoir-vivre του συμποσίου,

Στη διάρκεια του δείπνου ο οικοδεσπότης βρισκόταν συνήθως ξαπλωμένος σε κρεβάτι του, ενώ η γυναίκα του καθόταν σε σκαμνί. Τα παιδιά εμφανίζονταν στα επιδόρπια και στέκονταν όρθια ή κάθονταν, ανάλογα με την ηλικία τους και τις συνήθειες της οικογένειας. Αλλά σ’ ένα τραπέζι με καλεσμένους τα μέλη της οικογένειας δεν παρουσιάζονταν. Έπαιρναν μέρος μονάχα οι άντρες, μιας και η συζήτηση ήταν φιλοσοφική, επομένως ακατανόητη για τις γυναίκες και τα παιδιά ή καθαρά ανδρική επομένως ακατάλληλη για τα αυτιά των γυναικών.

Μάθετε λοιπόν πως οι Έλληνες δεν χρησιμοποιούσαν πιρούνια και μαχαίρια. Κουτάλια είχαν, αλλά προτιμούσαν να τα αντικαθιστούν με μία κόρα ψωμί και να πιάνουν το φαγητό με τα χέρια. Οι αρχαίοι Έλληνες σκούπιζαν τα χέρια τους με ψίχα ψωμιού ή με ειδική κόλα που τη ζύμωναν με τα δάχτυλα τους και την έκαναν σφαιρίδια.

Ορεκτικά και κυρίως πιάτα,

Στην Αθήνα ένα γεύμα δεν άρχιζε ποτέ με σούπα. Αν και οι σούπες θεωρούνταν υγιεινά και θρεπτικά φαγητά (λέγεται πως το φαγητό που προτιμούσε ο Ηρακλής ήταν ζωμός από μπιζέλια) ήταν ταυτόχρονα το φαγητό της πλέμπας και γι’ αυτό σ’ ένα κυριλέ τραπέζι με καλεσμένους δεν ταίριαζε να προσφέρεις κονσομέ.

Αντιθέτως, το πρώτο μέρος του γεύματος σέρβιραν χορταστικά φαγητά και ειδικά ψάρια και πουλερικά. Έτρωγαν σχετικά λίγο κόκκινο κρέας. Τα χορταρικά τα σέρβιραν με μια σάλτσα φτιαγμένη από λάδι, ξύδι και μέλι. Σ’ αυτό το μέρος του φαγητού δεν έπιναν κρασί. Οι Αθηναίοι προτιμούσαν να πιούν κρασί μετά το φαγητό. Άλλωστε το κρασί μπορούσε να αντικαταστήσει ένα ολόκληρο γεύμα, αν ήταν ανακατεμένο με κριθάρι, αλεύρι και τριφτό τυρί. (Αυτό το μείγμα ήταν ο περίφημος κυκεώνας και ήταν το ποτό που προτιμούσαν οι Έλληνες.)

Επιδόρπια,

Ως επιδόρπια σέρβιραν νωπούς και ξηρούς καρπούς, αλατισμένα αμύγδαλα, τυρί, σκόρδα, κρεμμύδια, γλυκές και αλμυρές πίτες, που ήταν το καύχημα της Αττικής. Οι πίτες αυτές ήταν φτιαγμένες από μέλι, τυρί και λάδι. Ιδιαίτερα δημοφιλές ήταν ένα πιάτο που ονομαζόταν «μυτλωτός,» που δεν ήταν άλλο από μια πίτα με τυρί ανακατεμένο με μέλι και σκόρδα. Όλα συστατικά φυσικά και υγιεινότατα και με πολλαπλές θεραπευτικές ιδιότητες, όπως για παράδειγμα το σκόρδο που αποτελεί ακόμα και σήμερα δόκιμο τρόπο καταπολέμησης της αρτηριακής πίεσης. Για να συνοδεύσουν τα επιδόρπιά τους, έπιναν γλυκό κρασί, που είχε άρωμα λουλουδιών και το οποίο αποκαλούσαν «το γάλα της Αφροδίτης.»

The party is here,

Φαίνεται πως όλο αυτό το τσιμπούσι και η οινοποσία άρεσε πολύ στους προπαππούδες μας και τους έφτιαχνε το κέφι. Δεν είναι τυχαίο πως σε κάτι τέτοιες φάσεις ειπώθηκαν κάποια από τα πιο σημαντικά ψήγματα σοφίας του Δυτικού Πολιτισμού. Οι αρχαίοι, αραχτοί και light στα day beds –ανάκλιντρα τα λένε- συζητούσαν επί παντός επιστητού, τραγουδούσαν κι απολάμβαναν τη μουσική και το χορό. Ένα από τα αγαπημένα τους παιχνίδια ήταν οι ασκήσεις του πνεύματος και ειδικά τα αινίγματα. Εκείνος που δεν ήξερε να απαντήσει τιμωρούνταν να πιει ένα κύπελλο κρασί κι έτσι ασφαλώς συμπεραίνουμε πως οι πιο αδαείς ήταν τελείως τύφλα μέχρι το τέλος της βραδιάς. Προφανώς για να αντέξουν τις τεράστιες ποσότητες κρασιού και την πολύωρη οινοποσία-τους άρεσαν οι αρμένικες βεγγέρες καθώς φαίνεται- ανακάτευαν το κρασί τους με νερό, σε αναλογία δυο μέρη νερό και ένα κρασί ή τρία μέρη νερό κι ένα κρασί. Το κρασί που ήταν ανακατεμένο με τρία μέρη νερό θεωρούνταν πολύ αδύνατο και το αποκαλούσαν κοροϊδευτικά «ποτό για τα βατράχια». Το καλοκαίρι το κρασί το ανακάτευαν με πάγο που έφερναν από τα βουνά και που τον διατηρούσαν σε πρωτότυπες παγοκύστες από άχυρα τυλιγμένα με κουρέλια.

Και τα φτωχαδάκια; ,

Οι πλούσιοι καλοπερνούσαν με αμπελοφιλοσοφίες και οινοποσίες μέχρι τελικής πτώσεως αλλά οι φτωχοί την έβγαζαν κυρίως με κριθάρι σε όλες του τις πιθανές εκδοχές: ζωμός από κριθάρι, πίτες με κριθάλευρο και κρίθινα ψωμιά. Συνήθιζαν επίσης πηχτούς ζωμούς με μπιζέλια ή φακές και κατανάλωναν φτηνά αλλαντικά. Το κρέας και το άσπρο ψωμί σπάνια εμφανίζονταν στο τραπέζι τους. Αντίθετα έτρωγαν πολλά αλατισμένα ψάρια φερμένα από τον Εύξεινο Πόντο κι έπιναν φτηνό κρασί νερωμένο, αλλά συνήθως έμεναν ευχαριστημένοι μονάχα με το νερό.

Οι Σπαρτιάτες,

Οι Αθηναίοι ήταν πιο εκλεπτυσμένοι και πιο γκουρμέ από τους αιώνιους αντιπάλους τους. Οι Σπαρτιάτες τρέφονταν με πρωτόγονες και χοντροκομμένες τροφές, μ’ έναν πηχτό χυλό από μπιζέλια και με ζωμό που ήταν το φαγητό που προτιμούσαν. Τα συσσίτια των Σπαρτιατών αποτελούνταν από τον θρυλικό μέλανα ζωμό, που παρασκευαζόταν από χοιρινό κρέας που το έβραζαν με αίμα και έριχναν αλάτι και ξίδι. Καθένας έτρωγε ορισμένη μερίδα από το ζωμό και συμπλήρωνε το γεύμα του με κριθαρένιο ψωμί, μαύρο κρασί, ελιές και τυρί. Ο μέλανας ζωμός δεν πρέπει να ήταν εύγευστος ούτε εύπεπτος αλλά ακριβώς αυτή ήταν η ιδέα της σπαρτιάτικης ανατριφής.