Γιαννακοχωρίτης

Αρχές του 20ου αιώνα. Τα γεγονότα τρέχουν ως ¨αυριανοί¨ δρομείς… Προδοσίες, αφανίσεις, ανίερες συμμαχίες,  μαχαιρωσιές, μαυρίζουν  αίμα και  χώμα της Μακεδονίας.
Οι δυσκολότεροι καιροί, οι πιο σκληροί, οι πιο βάρβαροι, είναι αυτοί που πολεμάς για τη ζωή σου, τη ζωή της οικογένειάς σου, τη ¨ζωή¨ της πατρίδας, είναι αυτοί που αντιμετωπίζεις το θάνατο σε κάθε βήμα, σε κάθε στροφή, με κάθε ματιά.


22.1.1905 Ειρηνική πορεία προς  Αγία Πετρούπολη 100.000 εργαζομένων για καλύτερες συνθήκες δουλειάς και διαβίωσης, καταλήγει σε αιματηρές συμπλοκές με το στρατό του τσάρου Νικολάου Β΄, αφανίζοντας 500 διαδηλωτές!

23.1.1905 Πεθαίνει ο λαοφιλής συγγραφέας Ιούλιος Βέρν
15.2.1905 Συγκρούσεις στα Τρίκαλα λόγω εκλογών. Δύο νεκροί
12.3.1905 200.000 Ρώσοι νεκροί από Ιάπωνες  στη μάχη Μούκδεν.
13.3.1905 Δολοφονίες ανάμεσα σε έλληνες, βουλγάρους, τούρκους, ρουμάνους. Οι τούρκικες αρχές αδυνατούν να τηρήσουν την τάξη. Τρομοκρατούνται  χωρικοί από ένοπλες συμμορίες και δεν γνωρίζουν από πού και πώς να προφυλαχτούν, αφού οι συμμορίτες αλλάζουν στολές συνεχώς!
15.3.1905 Οι επαναστάτες Κρήτες διακηρύττουν την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

16.4.1905 Αιματοχυσία στην Κρήτη. Οχτώ νεκροί.
31.5 1905 Δολοφονία του Έλληνα πρωθυπουργού Θεοδώρου Δηλιγιάννη.

1903 – 1908 Ένοπλος Μακεδονικός Αγώνας. 79 νεκροί στον Καζά – Έδεσσας – Βοδενών. Έως το 1906 έχουμε 700 – 800 νεκρούς σ’ όλη την Μακεδονία.

Το Γιαννάκοβο, από το  1936 Γιαννακοχώριον, σήμερα Γιαννακοχώρι, το συναντάμε σε δύο βιβλία ως Γιαννακό, σ’ ένα χάρτη ως Γιανάκοβον (με ένα ν και τελικό ν), ζει τον Μακεδονικό Αγώνα συμπιεσμένο, τρομοκρατημένο, «διφορούμενο».
16 Απριλίου 1905.. Πάσχα Ελλήνων! Κομιτατζήδες και γιαννακοβίτες επιμένουν και πιέζουν η λειτουργία να γίνει από βούλγαρο παπά και βουλγαριστί στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στο  Γιαννάκοβο. Ο πρόκριτος Ιωάννης Αμπανόζης, διαβασμένος, σπουδαίος ιεροψάλτης, μαντατοφόρος, με μεγίστη ελληνική συνείδηση αρνείται και … , ας δούμε πως ιστορεί το γεγονός για όσα  διαδραματίστηκαν, ως αυτόπτης,  ο πρόκριτος Κωνσταντίνος Χατζημαλούση, Ναουσαίος, ταγμένος στον Μακεδονικό Αγώνα, σε επιστολή του.
« Είναι ο Ιωάννης ή Βάννης Μπανόζης του χωρίου Γιαννάκοβο (Τσιφλίκιον του Χ’’ Δημητρίου, του Χ’’Αντωνίου Ναουσαίου) τον οποίον δολοφόνησαν οι Κομιτατζήδες Βούλγαροι μαζί με συγχωριανούς του … την 1ην ημέρα του Πάσχα εφέτος 1906 εξ – και διότι; διότι και ούτος ως πρόκριτος του χωριού που δεν εδέχθη ως οι άλλοι συγχωριανοί του οι οποίοι ήθελαν να πάρουν παπάν Βούλγαρο να τους λειτουργήσει δια το Πάσχα, ενώ αυτός ήλθε εις Νάουσα και πήρε Έλληνα παπάν και λειτούργησε Ελληνιστί …
Αυτοί δε το βράδυ έφεραν τους Κομιτατζήδες εις το χωριό τον πήραν από το σπίτι του, τον έβγαλαν έξω 100 μέτρα του χωριού εις την θέσιν Παντίνες, όπου ηλιάζονται οι χωρικοί τας εορτάς και αφού τον ετυράννησαν ως προδότην, τον πυροβόλησαν 1 σφαίρα εις το στόμα και 1 σφαίρα εις τον κρόταφον και τον άφησαν νεκρόν με 1 σημείωσιν ότι έτσι τιμωρούνται οι προδόται!!! Μόλις εμάθαμεν οι Ναουσαίοι, ειδοποιήσαμεν τα Σώματά μας τα οποία κατέλαβαν τα πέριξ βουνά του χωρίου, ημείς δε η Επιτροπή της Αμύνης μετά του λαού, ιερέων, διδασκάλων και μαθητών και λαβάρων και στεφάνων επήγαμεν και τον εθάψαμε την 2α ημέρα του Πάσχα με μεγάλην παράταξιν, οποίαν δεν είδε κανέν χωρίον τοιαύτην κηδείαν εις χωρικόν. Εις ανάμνησιν δε της Κηδείας του μαρτυρήσαντος Ιωάννου Μπανόζη φέραμε μαζί μας και φωτογράφον όστις φωτογράφισε τον νεκρόν έξω της Εκκλησίας πέριξ του οποίου είναι ο λαός της Ναούσης…».
 Η δολοφονία διεπράχθη! Το 1905 και όχι το 1906 όπως ¨διαδίδει¨ δια της γραφής του ο Κωνσταντίνος Χατζημαλούσης, αντιγράφοντάς τον ο Τάκης Μπάϊτσης, άρα και η φωτογραφία είναι τραβηγμένη το 1905 και όχι το 1903!. Ευτυχώς διαφοροποιείται εδώ ο Τ. Μπάϊτσης, ο οποίος λάθος αναγράφει στον τίτλο του άρθρου του ¨ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ- Η δολοφονία του Πρόκριτου Γιάννη Μπανόζη¨, στη «Νιάουστα», τεύχος 38, 1987. Το ορθόν είναι Γιάννης Αμπανόζης και όχι Γιάννης Μπανόζης.. Αυτό το καταμαρτυρούν δύο βιβλία.  
α) ¨ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΟΔΥΝΗΡΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ¨ ΕΚ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ, 1906, Σελίδα 36
β) ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ (3 τόμοι), ΕΚΔΟΣΕΙΣ ¨ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ¨, 2Ος  τόμος, σελίδα 320, 198…………………………
Στην επιστολή του Κωνσταντίνου Χατζημαλούση, σημαντικότατη σε αναφορές στο γεγονός, γράφει το Γιαννάκοβο ως Γιαννόκοβο. Λάθος ή ντοπιολαλιά; Η δολοφονία του Ιωάννη Αμπανόζη καθ’ οδόν προς Παντίνες ή στην περιοχή Παντίνες και στις δύο περιπτώσεις τα 100 μέτρα που αναφέρει η επιστολή είναι λάθος. Αυτό μας δυσκόλεψε στην έρευνα έως να διευκρινιστεί.
Αναζητώντας σήμερα την ατμόσφαιρα και τον απόηχο εκείνης της εποχής, μία από τις τωρινές αφηγήσεις συγγενικού προσώπου, που αναφέρεται στο γεγονός είναι η ακόλουθη:  «Τον έσυραν απ’ το τραπέζι τρεμάμενο, πήρε κόκκινα αυγά να προσφέρει στους ιερόσυλους  … τα πέταξαν με φόρα στον τοίχο, έσπαγαν με θόρυβο τσεκουριών… έτρεμε σα φύλλο, πόναγε η ψυχή του, δεν προλάβαμε να αγκαλιαστούμε…»

1860 Πρώτη κίνηση εκβουλγαρισμού της Μακεδονίας, με δραστηριότητες του μοναχού Γεράσιμου, στα χωριά Βαψάρι και Βίτσι.
1867 Εκδίδονται 100 εφημερίδες στην τότε Ελλάδα.
1868 Εξαρχικοί εμποδίζουν τον ελληνοβλαχικό πληθυσμό της Ρέσνας, να ψάλλει Ελληνιστί η Θεία λειτουργία
1871 Θεμελιώνεται ο ναός της Αγίας Παρασκευής στο Γιαννάκοβο,  με χτίστες Έλληνες σλαβόφωνους που αναγράφονται στην εντοιχισμένη πλάκα, πάνω από την είσοδο του ναού: Τράϊως ΔΙΜΟ, Ταραπαν Μιττς, ΚΑΛΙΝ ΓΙΟΒΑΝ, Ιανουάριος 27, 1871 (ελληνική γραφή).
1873 Κιλκίς. Καταδικάζονται από τούρκικο δικαστήριο 35 Εξαρχικοί (βουλγαρόφιλοι), που επιτίθενται 25.12.1872 σε ελληνική εκκλησία και τραυματίζουν 8 Έλληνες.
1877-1878 Συνθήκη Αγίου Στεφάνου. Τέλος του Ρωσοτουρκικού πολέμου. Ξεκινά ο κύριος στόχος ¨εκβουλγάρησης¨ της Μακεδονίας. Σύμμαχος η Ρωσία.
1895 Σημειώνονται οι πρώτες εισβολές βουλγάρων κομιτατζήδων στις περιοχές μας..
1897 Ατυχής Ελληνοτουρκικός πόλεμος. Η Ελλάδα σε δυσχερή θέση.
1901 Ο πληθυσμός της τότε Ελλάδας 2.200.000 κάτοικοι.


1902 Ρουμάνικη προπαγάνδα, με σκοπό να δημιουργηθεί μειονοτικό πρόβλημα στη Μακεδονία, συμμαχεί με τους βουλγάρους κομιτατζήδες και με ¨αδελφική σύμπνοια κι αγάπη¨, τρομοκρατούν τον Μακεδονικό πληθυσμό, δολοφονώντας πολίτες.
1905 Ήδη 136.000 Έλληνες έχουν μεταναστεύσει προς Η.Π.Α.
1902-1913 Οικουμενικός Πατριάρχης  ο Ιωακείμ Γ΄.
1889-1908Κορυφώνεται η δράση των κομιτατζήδων βουλγάρων στη Μακεδονία, παρασύροντας τον πληθυσμό σε εξαρχικούς  και πατριαρχικούς , με απεχθέστατες διαπραχθείσες πράξεις.

Με τη Δώρα Ανθοπούλου, που επέμενε να καταπιαστώ με τον Ιωάννη Αμπανόζη, πόσο καλά έκαμε, διότι με τα τέσσερα  αφιερώματα στο Γιαννακοχώρι:
 1) Το Γ΄ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΣΤΟ ΓΙΑΝΝΑΚΟΧΩΡΙ, Η ΠΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ¨ΙΣΤΟΡΙΚΗ¨ ΑΝΤΙΛΗΨΗ
2) Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΓΙΑΝΝΑΚΟΧΩΡΙ – ΑΠΟ ΤΟ 1937
3) «ΟΧΙ» ΣΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ – ΘΥΣΙΑ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΓΙΑΝΝΑΚΟΧΩΡΙΤΩΝ 1940 - 41
4) ΓΙΑΝΝΑΚΟΒΟ – ΓΙΑΝΝΑΚΟΧΩΡΙ – 1905. ΦΟΝΟΣ ΠΡΟΚΡΙΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΑΜΠΑΝΟΖΗ.
… κλείνουμε ιστορικές διαδρομές ¨ποιητικά¨ 100 χρόνων του Γιαννακοχωρίου,  που ουδέποτε υποψιαστήκαμε, υποθέσαμε ή υπολογίσαμε πως θα  διαπράξουμε. Κυνηγήσαμε τον Μακεδονικό αγώνα 13 μήνες ή 13 χρόνια … διασχίσαμε ληξιαρχεία, βιβλιοθήκες, μητροπόλεις, επιστολές, εφημερίδες, τον θαυμαστό  και σήμερα προφορικό πολιτισμό, για να δώσουμε αυτό το ¨ελάχιστο¨ αφιέρωμα,  ανεξερεύνητων χρόνων, για  να καταγραφούν πριν αφανιστούν ή  μας αφανίσουν!
    Πολλά ερωτήματα, αρκετές υποθέσεις, πλήθη διαφορετικών αναφορών και σεναρίων,  δεν τα καταθέτουμε … Όμως βέβαιο είναι πως στις οικογένειες των Γιαννακοβιτών από το 1905 και έως τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ο τρομοκρατημένος χρόνος τους απαγορεύει ρητά να αναφέρεται το ονοματεπώνυμο Ιωάννης Αμπανόζης … «μήτε κουβέντα, μήτε λαλιά». Όπως βέβαιο είναι  πως έμεινε στον αέρα, στα βουνά, στα σχολεία, στα καφενεία του Γιαννακοχωρίου, των περιχώρων, στην πόλη μας,  η απαράμιλλη φράση: «Α! Ρε Αμπανόζη», «Α! Ρε Αμπανόζη», εννοώντας τον Χρήστο Αμπανόζη, υιού  Ιωάννη (του δολοφονηθέντα  προκρίτου) και της Αικατερίνης,   γένος Ιωάννου,   γεννηθείς το 1889, αποθανών 45 ετών, το 1934, αιμορραγώντας κατασπαραγμένος από αγέλη σκύλων, με το παρατσούκλι ¨Πασπαλιάκης¨, ο Πασπαλιάκης …  Ο τρελαμένος, ο τσίτσιδος, ο περίγελος, ¨ο πρώτος του χωριού¨. Α! Ρε Αμπανόζη, στα 17 σου σάλεψε ο νους  απ’ το χυμένο αίμα του πατέρα σου[μία πηγή αναφέρει πως προϋπήρχε διασάλευση],  δε σε χωρούσε τόπος, χωριό, πόλη,  …. Σε στρίμωχναν, σ’ έδιωχναν, μα   και σ’ αγαπούσαν.  Ναουσαίοι σε πότιζαν, σε τάιζαν, σε έντυναν γαμπρό… «Να! ο γιός του ήρωα» έλεγαν … Α! ρε Αμπανόζη είναι καλά η αδελφή σου Σοφία, η Σόφκα, που σε φρόντισε, σε κουβάλησε στους  ώμους της 28 ολόκληρα χρόνια … Σε έλουζε, σε έντυνε, σ’ έντυνε κάθε πρωί και βράδυ ερχόσουν γυμνωμένος, μ’ ένα τσουβάλι ριγμένο στη μέση. Α! Ρε Αμπανόζη  …

    Χρόνια περνούν κι αιώνες ρέουν ανάμεσο ιστορικών ρηγμάτων, θυμάτων,  ρωγμών … Νοιώθω τον Ελληνισμό πάντα  σε επάλξεις … Γιαννακοχώρι  μας αγρίεψες, πρωτίστως  νιώσαμε οι ¨σκαπανείς¨ σου… Άξιος ο - αμισθί -  μισθός … Δίχως τελεία Τέλος
                                                                         Αρκούντως δολοφονημένη
                                                                  Αγρίως ταραγμένη γη Μακεδονίας

Ηλιας Τσεχος